Als kleuterjuf valt het mij iedere keer weer op dat jonge kinderen zo’n heerlijke fantasie hebben. Ze bouwen bijvoorbeeld iets van lego en als ik dan vraag wat ze gemaakt hebben krijg ik een uitgebreide uitleg. Ik had zelf al wel een idee maar vaak blijkt bij hun uitleg toch dat ik er helemaal naast zit. Wat ik aanzag voor een knusse boerderij met kippen en varkens, blijkt ineens een turbo-kip te zijn die kan schieten en de boerderij kan eigenlijk vliegen en is een super space voertuig met allemaal super dieren erop.
Of als er een tekening wordt gemaakt met allerlei krassen, strepen en krullen en het betreffende kind daar heel goed bij kan vertellen wat het allemaal is. “Dit is mama, dit is papa en dit is een draaimolen”. Iedere keer ben ik weer verbaasd over het gemak waarmee jonge kinderen dit doen en totaal geen last hebben van beperkingen zoals wij als volwassenen die wel hebben.
Hun creaties zijn gemaakt puur en alleen omdat ze het leuk vinden en er plezier in hebben. Ze hebben geen verwachtingen, het hoeft nergens aan te voldoen, het hoeft niet te lijken of perse mooi te zijn. En heel belangrijk; er wordt niet bewust over nagedacht.
Ze hebben een idee en ze gaan meteen aan de slag. Hebben ze niet het juiste materiaal? Dan lossen ze dat gewoon op door er iets anders voor te gebruiken (een houten blok dient als mobieltje en een kruiwagen op de speelplaats is spontaan een ijscokarretje geworden). In hun fantasie kan het allemaal en werkt het prima.
Als kinderen ouder worden zie je dat ze steeds meer op elkaar gaan letten en ineens willen voldoen aan wat de ander zogenaamd mooi vindt. Het spontane, fantasierijke creëren verandert in iets maken waarvan je hoopt dat het voldoet aan allerlei verwachtingen en eisen. Ook de juf of meneer heeft zijn mening en die mening telt vaak erg zwaar mee.
Het ene kind is daar meer mee bezig dan het andere maar de meesten willen graag goedkeuring van de ander en past zijn creatieve uitingen hierop aan. Het gevolg hiervan is dan ook dat een kind die wat minder handig is in bijvoorbeeld knutselen (motorisch gezien) het steeds minder leuk vindt, omdat het niet voldoet aan de gestelde eisen. Of als een kind geen goed gelijkende tekeningen kan maken, dit dan maar niet meer probeert want “het lukt toch niet!”.
Ik vind dit erg jammer, want creativiteit gaat juist om plezier hebben om iets te “maken”. Iets creëren, en dat kan van alles zijn, is juist bedoeld om je fantasie te gebruiken en dat vorm te geven op jouw manier. Daar hoef je niet perse diep over na te denken. Meestal ontstaan de mooiste dingen als je dat denkwerk uitzet en het laat ontstaan zoals het in je opkomt. Gewoon omdat het op dat moment goed voelt en je er lol in hebt. Dat is creatief zijn. Dat is waar het voor bedoeld is.
Zo vind ik het bijvoorbeeld erg leuk om te zien hoe blij ik mijn kleuters kan maken met “waardeloos materiaal”. W.c. rolletjes, liga dozen, plastic flesjes, enzovoort. Als ik dan zeg dat ze mogen knutselen en mogen maken wat ze willen, zijn ze super blij en gaan ze enthousiast aan de slag. De meest geweldige creaties komen tevoorschijn. Er wordt geknipt, geverfd, geplakt en vooral heel veel aangerommeld. Ze beginnen er meteen aan, zonder soms precies te weten wat het moet worden. Ik vind dit altijd prachtig om te zien. Juist dat aanrommelen vinden ze heerlijk en dat het project niet wordt wat ze in eerste instantie zeiden is totaal niet belangrijk voor ze. De lol van het maken is juist veel belangrijker. Ieder mag maken wat hij/zij wil en het is nooit goed of fout! Het gaat dus niet om het eindresultaat maar om het proces van het maken. Ze waren heerlijk creatief bezig. En als mooie bijkomstigheid voelden ze zich op dat moment blij, ontspannen en mochten ze echt zichzelf zijn. Zonder voorwaarden of vooraf gestelde eisen/verwachtingen.
Volwassenen kunnen hier veel van leren. Als je aan hen vraagt om van een stuk klei iets te maken, komen er al gauw allerlei excuses; “dat kan ik niet hoor”, en “ik ben niet zo creatief”, of “wat moet ik dan maken?”. Er worden allerlei redenen bedacht waarom het niet zou lukken. En als er dan al iets gemaakt wordt, wordt het al snel afgedaan met: “ik doe maar wat hoor” of er wordt zenuwachtig bij gelachen. Allemaal omdat we meer in ons hoofd zitten dan bij het voelen wat het met ons doet.
Creatief bezig zijn kan namelijk een mooie manier zijn om als volwassene, maar ook als kind, heerlijk te ontspannen en te voelen. Even niet nadenken maar gewoon doen wat goed voelt. Lekker met een dikke kwast aanklodderen met verf, zacht pastelkrijt uitvegen en mengen met andere kleuren, met allebei de handen een stuk klei kneden en voelen hoe zacht het is als je het nat maakt, stukjes papier scheuren, een koude steen vijlen tot deze helemaal warm en glad is. Er zijn zoveel vormen van creatief zijn. Maar allemaal zorgen ze ervoor dat je kan genieten van het moment. Dat het je een goed gevoel geeft.
Wat ik ook bemerkt heb is dat creatief bezig zijn, je even heel dicht bij jezelf brengt. Dat je even de buitenwereld vergeet en heel puur een stukje laat zien van dat wat er in jou leeft. Hoe je je voelt van binnen, wat echt van jou is.
Als kinderen in een veilige omgeving mogen knutselen, waar niet gelet wordt op het eindresultaat maar vooral begeleid worden in het proces, kunnen ze onbewust veel van zichzelf laten zien. Emoties als boosheid of verdriet kunnen ineens in een werkstuk tot uiting komen. Soms kan het zelfs leiden tot het werkelijk uiten van de emotie of tot het verwerken ervan door er over te praten.
Deze informatie is vooral belangrijk bij kinderen die introvert zijn, of hoog gevoelig. Kinderen die dus normaal gesproken weinig van zichzelf durven laten zien of te vertellen. Dit vind ik zo mooi! En echt, ik heb zelf mogen ervaren dat het zo werkt.
Mijn droom is dan ook een eigen praktijk te starten waar kinderen (en volwassenen) zich vrij voelen, veilig en in ontspannen sfeer. Waar geknutseld en getekend wordt. Waar ze mogen aanrommelen met allerlei materialen. En dat er dan heel spontaan mooie dingen mogen gebeuren. Dat ieder zijn verhaal mag doen en dat we naar elkaar luisteren. Dat er respect is voor ieders creatie en dat ze zichzelf mogen zijn en vooral: plezier hebben.
Dat is mijn droom.
Mooi gezegd… helemaal mee eens ook… creativiteit voorbij Pinterest in het klaslokaal!!